De medezeggenschap in het onderwijs is iets anders georganiseerd dan in andere organisaties in Nederland. Maar wat zijn de verschillen en overeenkomsten?
Voor alle organisaties in Nederland is op een of andere manier medezeggenschap georganiseerd. Voor medewerkers in het bedrijfsleven is de Wet op de Ondernemingsraden van toepassing. Voor sommige branches of soorten organisaties is dat anders geregeld omdat de medezeggenschap er niet alleen voor de medewerkers is, maar ook voor ‘gebruikers’ zoals ouders, leerlingen of cliënten.
In dit artikel vind je twee overzichten: een overzicht per onderwijsniveau en daarna een overzicht dat de verschillende wetten verder toelicht.
overzicht: medezeggenschap in het onderwijs per niveau
Om het makkelijker en inzichtelijker te maken, hebben we hieronder een overzicht gemaakt van alle soorten ‘onderwijs’ met de daarbij behorende medezeggenschap en de wet/regelgeving waarop die gebaseerd is:
medezeggenschap kinderopvang
Een ondernemingsraad voor / bestaande uit medewerkers.
Een oudercommissie voor / bestaande uit ouders.
De WOR en de Wet kinderopvang zijn van toepassing.
medezeggenschap primair onderwijs
Een medezeggenschapsraad voor / bestaande uit medewerkers en ouders.
De WMS is van toepassing, bovendien zijn er extra rechten geregeld in
de cao Primair onderwijs voor de medezeggenschap.
medezeggenschap voortgezet onderwijs
Een medezeggenschapsraad voor / bestaande uit medewerkers, ouders en leerlingen.
De WMS is van toepassing, bovendien zijn er extra rechten geregeld in
de cao Voortgezet onderwijs voor de medezeggenschap.
medezeggenschap MBO
Een ondernemingsraad voor / bestaande uit medewerkers.
Een deelnemersraad voor / bestaande uit leerlingen.
Op verzoek: Een ouderraad voor / bestaande uit ouders.
De WOR en de WEB zijn van toepassing, bovendien zijn er
extra rechten geregeld in de cao MBO voor de OR.
medezeggenschap HBO
Een ondernemingsraad voor / bestaande uit medewerkers.
Een medezeggenschapsregeling voor / bestaande uit studenten.
De WOR en de WHW zijn van toepassing,
OF (het College van Bestuur maakt een keuze)
Een MR voor / bestaande uit medewerkers en studenten.
De WOR en de WHW zijn van toepassing.
medezeggenschap universiteit
Een ondernemingsraad voor / bestaande uit medewerkers.
Een medezeggenschapsraad voor / bestaande uit studenten.
De WOR en de WHW zijn van toepassing,
OF (het College van Bestuur maakt een keuze)
Een universiteitsraad voor / bestaande uit medewerkers en studenten.
De WOR en de WHW zijn van toepassing.
overzicht: de medezeggenschap wetten in het onderwijs
Om het volledig te maken een korte (vereenvoudigde) weergave van de diverse wet- en regelgeving waarop al deze vormen van medezeggenschap in het onderwijs gebaseerd zijn:
de WOR – Wet op de Ondernemingsraden
Elke organisatie in Nederland met meer dan 50 medewerkers (werknemers) is verplicht een ondernemingsraad (OR) in te stellen. De OR is een gekozen vertegenwoordiging van alle medewerkers. Hoe die vertegenwoordiging gekozen wordt en wat de rechten en plichten van de OR zijn, is geregeld in de WOR.
Organisaties met minder dan 50 en meer dan 10 medewerkers zijn, op verzoek van de medewerkers, verplicht om een personeelsvertegenwoordiging (PVT) te hebben. Ook dat is geregeld in de WOR. Een PVT heeft aanzienlijk minder medezeggenschapsrechten dan een OR.
Zowel de ondernemingsraad als de PVT hebben informatierecht en op diverse onderwerpen instemmingsrecht en adviesrecht. Bovendien heeft de OR ook initiatiefrecht. Als de OR / PVT een meningsverschil heeft met de directie, kan hij dit voorleggen aan een van de drie bedrijfscommissies. Mocht dat niet helpen, dan is er voor de OR beroepsrecht bij de ondernemingskamer.
Meer informatie is te lezen in dit artikel met de volledige WOR tekst.
de Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen
Voor kinderdagverblijven en peuterspeelzalen is de medezeggenschap voor de ouders geregeld in de Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen. Daarin staat hoe een oudercommissie georganiseerd moet worden bij een kindercentrum waar minimaal 50 kinderen zijn aangesloten (of gastouderbureau waar minimaal 50 gastouders zijn aangesloten).
Een oudercommissie heeft adviesrecht en er is een geschillencommissie als de ouders en de directie er samen niet uitkomen.
Meer informatie is te lezen in Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen, paragraaf 3.
de WMS – Wet Medezeggenschap op Scholen
De Wet Medezeggenschap op Scholen regelt alles wat met de medezeggenschapsraad (MR) in het primair en voortgezet onderwijs te maken heeft: hoe de MR gekozen wordt en wat de rechten en plichten van de MR zijn.
De MR op een school bestaat uit een even aantal leden en is in het primair onderwijs gelijk verdeeld onder medewerkers en ouders.
In het voortgezet onderwijs hebben ook leerlingen een zetel en vormen de leerlingen met de ouders samen de helft van het aantal zetels in de MR (bij een MR van acht leden zijn er vier zetels voor de medewerkers, twee voor leerlingen en twee voor ouders). De medewerkers kunnen hierbij ook nog zelfstandig vergaderen/overleggen met de directie en hebben instemmingsrecht over de rechtspositie van de medewerkers. Er is instemmingsrecht voor ouders en leerlingen als het bijvoorbeeld gaat over de besteding van vrijwillige ouderbijdragen en de schoolgids.
Medezeggenschapsraden hebben informatierecht, instemmingsrecht, adviesrecht en initiatiefrecht. Is er een meningsverschil tussen MR en de directie, dan kunnen zij dit voorleggen aan de landelijke Commissie voor geschillen.
Meer informatie is te lezen in WMS.
de WEB – Wet educatie en beroepsonderwijs
In de Wet educatie en beroepsonderwijs is, naast diverse andere zaken, de medezeggenschap geregeld voor de ouders en studenten (deelnemer) in het beroepsonderwijs en in de volwasseneneducatie. In die wet is geregeld dat er een deelnemersraad is en (als de ouders daarom verzoeken) een ouderraad.
De deelnemersraad heeft instemmingsrecht, adviesrecht en informatierecht. Als de deelnemersraad ergens niet uitkomt met de directie kan zij dit voorleggen aan de landelijke geschillencommissie. Als dat niet helpt, is er beroep mogelijk bij de ondernemingskamer.
Meer informatie is te lezen in WEB Hoofdstuk 8a Wet educatie en beroepsonderwijs.
de WHW – Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek
In weer een andere wet is de medezeggenschap in het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek geregeld: de WHW. Het College van Bestuur kan kiezen voor een gedeelde medezeggenschap (een OR voor de medewerkers en een MR voor de studenten) of een ongedeelde medezeggenschap (een raad voor medewerkers en studenten).
Is de WOR van toepassing verklaard, dan is er een gedeelde medezeggenschap: een ondernemingsraad voor de medewerkers en een medezeggenschapsraad voor de studenten.
Is de WOR niet van toepassing verklaard, dan is er een ongedeelde medezeggenschap: een universiteitsraad (universiteit) of medezeggenschapsraad (hogeschool) die bestaat uit medewerkers én uit studenten. Zijn er meerdere faculteiten op de universiteit, dan zijn er ook faculteitsraden met medewerkers en studenten. Voor de centrale diensten kan er een dienstraad zijn.
Zowel een ondernemingsraad als een medezeggenschapsraad heeft instemmingsrecht, adviesrecht, initiatiefrecht en informatierecht. Bovendien is er een geschillencommissie als men er samen niet uitkomt en er is beroepsrecht bij de ondernemingskamer.
Meer informatie is te lezen in WHW Artikel 9.30 Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek
extra afspraken in cao’s
Bovenop de wetten die gelden, zijn er er ook nog extra afspraken gemaakt voor medewerkers in diverse cao’s (collectieve arbeidsovereenkomst). Zo zijn er in de cao MBO extra instemmingsrechten en adviesrechten afgesproken voor de ondernemingsraad.
disclaimer…
Er zitten nog veel meer haken en ogen en achtergronden aan deze wet- en regelgeving; we hebben geprobeerd het hier zo eenvoudig mogelijk te houden en raden je aan om dit stuk alleen te gebruiken als ‘richtinggevend’. Wil je meer weten? Neem dan contact op en we vertellen je graag meer!
bronnen:
OR of PVT: http://www.or.nl/entree/instellen/or-of-pvt.html
WOR in onderwijs: https://www.ornet.nl/or-werk/wor-in-onderwijs/
