Medezeggenschap in de zorg voor medewerkers en cliënten/patiënten is wettelijk geregeld. Soms samen, maar meestal apart. Een kort overzicht.
In Nederland vinden we het belangrijk dat zoveel mogelijk mensen samen inspraak en verantwoordelijkheid krijgen en hebben in organisaties. Niet alleen voor medewerkers, maar ook de ‘gebruikers’ in verschillende soorten organisaties hebben medezeggenschap; denk aan onderwijs en zorg. Over de medezeggenschap in de zorg gaat dit artikel.
medezeggenschap voor de medewerkers: OR of PVT
Voor medewerkers in organisaties is de medezeggenschap geregeld in de WOR (Wet op de Ondernemingsraden). Voor organisaties met tussen de 10 en de 50 medewerkers is dat een personeelsvertegenwoording (PVT) en voor organisaties met meer dan 50 medewerkers is dat een ondernemingsraad (OR).
Hoe de OR gekozen wordt als vertegenwoordiging van de medewerkers en wat de rechten en plichten van de OR zijn, is geregeld in de WOR. Een PVT heeft aanzienlijk minder medezeggenschapsrechten dan een OR.
Zowel de OR als de PVT hebben informatierecht, instemmingsrecht, adviesrecht en initiatiefrecht. Als de OR / PVT een meningsverschil heeft met de directie, kan hij dit voorleggen aan een van de drie bedrijfscommissies. Mocht dat niet helpen, dan is er de geschillenregeling bij de Kantonrechter of het beroepsrecht bij de Ondernemingskamer.
Meer informatie is te lezen in de WOR.
medezeggenschap voor de cliënten/patiënten: cliëntenraad
Naast de medewerkers hebben ook de ‘gebruikers’ van de zorginstellingen recht op medezeggenschap. Voor cliënten/patiënten in de zorg is dat geregeld in de WMCZ, de Wet Medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen. De organisatie is verplicht een cliëntenraad of ledenraad in te stellen.
over welke ‘zorginstellingen’ gaat dit eigenlijk?
In de WMCZ staat beschreven hoe de cliëntenraad geregeld moet worden in de volgende instellingen voor gezondheidszorg, maatschappelijke zorg of verslavingszorg:
- algemene ziekenhuizen
- psychiatrische ziekenhuizen
- instellingen voor geestelijke gezondheidszorg (GGZ)
- instellingen voor mensen met een lichamelijke en verstandelijk beperking
- verzorgingshuizen en verpleeghuizen
- alle andere instellingen die zorg leveren op grond van de Wet langdurige zorg (Wlz) of Zorgverzekeringswet
medezeggenschap bij zorgverzekeraars
De Zorgverzekeringswet regelt dat de verzekerden bij de zorgverzekeraars ‘een redelijke mate van invloed’ moeten hebben. De meeste zorgverzekeraars hebben daarvoor in hun statuten vastgelegd dat zij een zogenaamde ledenraad ingesteld hebben.
Aangezien de meeste zorgverzekeraars een coöperatie of een onderlinge waarborgmaatschappij (owm) zijn, hebben zij een algemene ledenvergadering waar beslissingen worden genomen. Het overgrote deel van de zorgverzekeraars heeft de bevoegdheden van de algemene ledenvergadering overgedragen aan de ledenraad. Daarmee heeft de ledenraad niet alleen medezeggenschap, maar ook een groot deel van de zeggenschap gekregen.
wanneer is er een cliëntenraad?
Er moet volgens de wet een cliëntenraad ingesteld worden bij iedere zorginstelling (waar meer dan 10 zorgverleners werken*). Heeft de zorgaanbieder meerdere instellingen, dan zal er voor elke instelling een cliëntenraad moeten komen en kan er ook een centrale cliëntenraad ingesteld worden. Hoe dat geregeld moet worden, is aan de Raad van Bestuur (RvB) en cliëntenraad samen.
de rechten van een cliëntenraad bij een zorginstelling
De cliëntenraad praat met de RvB en heeft een (verzwaard) adviesrecht over verschillende onderwerpen; maar de RvB kan zo’n advies – mits gemotiveerd – naast zich neerleggen. Als de RvB het advies niet overneemt, moet de RvB het voorgenomen besluit in het geval van een verzwaard advies voorleggen aan de Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden (LCvV), maar die toetst alleen of de belangen van alle betrokkenen wel voldoende zijn meegewogen. Ook kan de cliëntenraad een besluit van de RvB nietig verklaren als er geen advies is gevraagd of als er geen vervangende toestemming verkregen is van de LCvV.
Naast adviesrecht heeft de cliëntenraad informatierecht om zijn taak zo goed mogelijk uit te voeren.
Er ligt nu een wetsvoorstel (september 2016) omdat de positie van de cliëntenraad eigenlijk niet sterk genoeg is; er wordt zelfs gesproken om de cliëntenraad instemmingsrecht te geven in plaats van het verzwaarde adviesrecht. Het LOC (kenniscentrum voor cliëntenraden) heeft een handig overzicht van de verschillen tussen de huidige WMCZ en het wetsvoorstel.
Uiteraard kan een RvB zelf de cliëntenraad meer bevoegdheden geven en deze bevoegdheden schriftelijk vastleggen.
cliëntenraad & ondernemingsraad: de verschillen en overeenkomsten
Zowel de cliëntenraad als de ondernemingsraad zijn er voor de medezeggenschap; de een vanuit de zienswijze en belangen van de cliënten/patiënten, de ander vanuit de zienswijze en belangen van de medewerker. Een ander perspectief, maar wel veel overeenkomsten.
overeenkomende bevoegdheden:
advies van de cliëntenraad & ondernemingsraad:
- overdracht van zeggenschap
- duurzame samenwerking
- opheffing
- verhuizing
- reorganisatie
- inkrimping, uitbreiding of andere wijziging van werkzaamheden
- benoeming Bestuurder
verschillende bevoegdheden:
advies van de cliëntenraad:
- verbouwing
- begroting en jaarrekening
- beleid tot toelating cliënten
advies van de ondernemingsraad:
- groepsgewijs inlenen van arbeidskrachten
- investering en krediet
- technologische voorziening
- milieumaatregelen
- eigenrisicodrager WIA
- adviesopdrachten aan derden
verzwaard advies van de cliëntenraad:
- voeding
- veiligheid, gezondheid, hygiëne en geestelijke verzorging
- maatschappelijke bijstand en recreatie
- kwaliteit van de zorg
- klachtenregeling
- leiding 24 uurs zorg
instemming van de ondernemingsraad:
- pensioen, winstdeling, spaarregeling
- arbeids- en rusttijden, vakantie
- belonings- en functiewaarderingssysteem
- regeling voor aanstelling, ontslag en bevordering
- regeling voor personeelsopleiding
- regeling voor personeelsbeoordeling
- regeling voor maatschappelijk werk
- regeling voor werkoverleg
- regeling voor klachten
- regeling voor privacy
- regeling voor waarneming of controle
Raad van Toezicht / Raad van Commissarissen:
cliëntenraad
- bindende voordracht van één lid van de Raad van Bestuur of Raad van Toezicht
ondernemingsraad
- voordracht van ⅓ van de leden van de Raad van Commissarissen (bij een structuur NV of BV)
- voordracht van de bestuurders van neveninstellingen
cliëntenraad & ondernemingsraad: samenwerken?
Voor de cliëntenraad en de ondernemingsraad zijn er veel voordelen om samen te werken; samen sta je sterk als je dezelfde mening kunt overdragen aan de directie. In de praktijk blijken deze samenwerkingen lastig te zijn. Veel ondernemingsraden ervaren dat de cliëntenraad minder goed georganiseerd of gestructureerd is dan de ondernemingsraad.
Toch zou een constructieve samenwerking kunnen leiden tot een professionalisering van zowel de cliëntenraad als de ondernemingsraad; namelijk een sparringpartner zijn voor de directie om samen de organisatie beter te maken.
* waarschijnlijk in het nieuwe wetsvoorstel dat deze aanbeveling over gaat nemen uit de internetconsultatie van einde 2016.
bronnen:
– Gevarieerde medezeggenschap in zorginstellingen en bij zorgverzekeraars
– http://www.orinformatie.nl/blog/2013/12/23/samenwerking-or-en-clientenraad-nuttig/
