de ondernemingsraad: in het kort uitgelegd

Je hebt vast wel eens van een ondernemingsraad gehoord. Of je hebt er pas kennis mee gemaakt. Maar wat is het nou? Daarom: een korte toelichting op de ondernemingsraad.

– click here for the English version of this text –

Na de oorlog is de ondernemingsraad ontstaan in veel landen van Europa als een vertegenwoordiging van medewerkers die meepraat over de organisatie. Maar in de afgelopen (ruim) 70 jaar is er veel veranderd en bijgesteld. Daarom een korte uitleg wat een ondernemingsraad (afgekort: OR) in Nederland is en wat het betekent.

We leggen het hier zo eenvoudig mogelijk uit, maar achter elke zin of elk woord gaat een wereld van informatie en wettelijke uitspraken schuil…

elke organisatie met meer dan 50 medewerkers moet een OR hebben

Iedere organisatie in Nederland met meer dan 50 medewerkers is verplicht, bij wet, om een ondernemingsraad te hebben. Er zijn eigenlijk maar twee uitzonderingen mogelijk waarom een organisatie geen OR heeft: er is officieel bij de SER om toestemming gevraagd (en die toestemming is gekregen) of geen van de medewerkers wil in de OR plaatsnemen.

er is een speciale wet: de Wet op de Ondernemingsraden

In 1950 is de overheid begonnen om de rechten en plichten van een ondernemingsraad, én van de directie, vast te leggen in een speciale wet: de Wet op de Ondernemingsraden (WOR). Die wet wordt regelmatig geüpdatet en er zijn al veel uitspraken van rechters (jurisprudentie) geweest over wat een OR mag en wat de directie moet.

de OR bestaat uit gekozen medewerkers

De OR-leden zijn democratisch gekozen medewerkers uit de organisatie. De verkiezingen worden gehouden volgens de richtlijnen in de WOR en het reglement dat de OR zelf heeft gemaakt.

de directie is verplicht instemming en advies te vragen

In de WOR staan onderwerpen genoemd waarover de directie, als zij wat wil veranderen, verplicht is instemming of advies te vragen. Een zogenaamde instemmingsaanvraag of adviesaanvraag. De OR kan daar een antwoord op geven: de instemming of het advies van de OR. De directie kan die instemming of dat advies niet zomaar naast zich neerleggen. In veel gevallen is de directie verplicht om de instemmingen of adviezen van de OR op te volgen. Anders gezegd: de directie moet hele goede redenen geven om niet te doen wat de OR aangeeft.

de OR is onafhankelijk

Een OR bestaat uit medewerkers die gekozen zijn. Maar de OR heeft een onafhankelijke positie binnen de organisatie. Het OR-werk gebeurt onder werktijd, de OR kan externe experts inhuren en de OR heeft regelmatig een (gelijkwaardig) overleg met de directie. Bovendien is de OR een rechtspersoon en kan dus een rechtszaak beginnen als hij vindt dat de directie zijn instemming of advies niet opvolgt zoals hij dat bedoelde.

de OR bespreekt alle veranderingen in beleid en regelgeving

Al het beleid en alle regelgeving die medewerkers aangaan in de organisatie zijn onderwerp van gesprek in de OR en bespreekt de OR met de directie. De directie kan beleid en regels pas aanpassen als ze instemming of advies heeft gevraagd aan de OR. Voor welke onderwerpen dit geldt, staat vermeld in de WOR.

waarom is er een OR?

Er is in de Nederlandse organisaties een OR “...in het belang van de onderneming van al haar doelstellingen…” (art 2, WOR). De OR moet er zo voor zorgen dat er (voor de organisatie) goede en zorgvuldige beslissingen genomen worden. En de OR moet ervoor zorgen dat daarbij rekening gehouden wordt met het belang van de medewerker.

en… werkt dat een beetje goed in de praktijk?

In de afgelopen jaren is er veel veranderd in de Nederlandse maatschappij, de politiek en de wereld. Wij zijn in Nederland nog steeds van het ‘polderen’ en samen praten om eruit te komen. In tegenstelling tot veel mensen in landen om ons heen, gaan Nederlanders niet snel protesteren. Wel praten ze graag. En daarbij zijn de meeste ondernemingsraden zeer redelijk in hun gesprekken en wensen.

Een voorwaarde is wel dat de directie de OR ziet, zoals ook bedoeld is in de WOR, en behandeld als een gelijkwaardige gesprekspartner. In de praktijk betekent dit het bespreken van plannen voordat ze definitief zijn, samen met voor- en tegenstanders komen tot het beste plan waar iedereen achter staat. Dit is voor medewerkers en directieleden die niet in Nederland zijn opgegroeid vaak best een cultuurverschil.

meer weten? deze website staat vol informatie

Wat hier op deze pagina staat is een hele simpele uitleg van 70 jaar cultuur, een wet met 53 artikelen, honderden pagina’s uitspraken van rechters en vele jaren praktijkervaring. De rest van deze website geeft uitleg over heel veel onderwerpen waar een ondernemingsraad en een directie (en HR) mee te maken hebben. Snuffel rustig rond of gebruik de zoekfunctie.

Voor je gemak hebben we hier een selectie gemaakt van onderwerpen die handig zijn als je voor het eerst kennismaakt met een ondernemingsraad: